Op de valreep van 2011 deed de rechtbank Zutphen uitspraak in de zaak tussen het Kadaster (aanbestedende dienst) en HLA in het voordeel van HLA. De rechtbank veroordeelde het Kadaster tot een betaling van het astronomische bedrag van 10 miljoen euro schadevergoeding aan HLA; een unicum in Nederland. Het Kadaster had jegens HLA onrechtmatig gehandeld omdat het Kadaster HLA niet op de hoogte had gesteld van een aanbesteding waar HLA aan mee had willen doen. Hoe kan dit in de toekomst voorkomen worden?
Door middel van een onderhandse aanbesteding had Arcadis een opdracht bij het Kadaster gewonnen. Het Logistiek Adviesbureau HLA B.V. (hierna: HLA) was bij deze onderhandse aanbesteding niet uitgenodigd om ook in te schrijven op de opdracht. Naar eigen zeggen had HLA een product waar zij gemakkelijk een vereenvoudigde versie van konden maken. Met deze vereenvoudigde versie en de lage prijs waarmee zij zou hebben ingeschreven, had zij de aanbesteding zeer waarschijnlijk gewonnen. Als HLA de aanbesteding gewonnen had, kon zij via een door het Kadaster ter beschikking gestelde website haar professionele product tegen betaling aan de markt aanbieden. Nu dit niet was gebeurd, stapte HLA naar de rechter en eiste schadevergoeding voor de door haar geleden schade. Voor de rechter toonde HLA voldoende aan dat zij de aanbesteding inderdaad gewonnen zou hebben en daarom (veel) winst was misgelopen. De rechter veroordeelde het Kadaster tot betaling van een schadevergoeding van 10 miljoen euro aan HLA. (bron: www.rechtspraak.nl, LJN: BU9991)
Eerst wat achtergrond informatie. De opdracht zelf had een waarde die onder de aanbestedingsgrens lag. Bij opdrachten onder de aanbestedingsgrens kan de aanbestedende dienst doorgaans zelf kiezen welke procedure zij volgt (uitzondering op de regel is de opdracht met grensoverschrijdend belang). Het is dan mogelijk om de eigen regels te volgen of om één van de nationale procedures te volgen. De nationale aanbestedingsprocedures die gevolgd kunnen worden, zijn de onderhandse procedure en de openbare procedure. Hier is gekozen voor het volgen van een onderhandse procedure. Voordelen van deze procedure zijn de lage proceskosten en de snelle doorlooptijd. Nadelen zijn de beperkte concurrentiemogelijkheden waardoor een slechte prijs-kwaliteit verhouding het gevolg kan zijn en daarnaast vereist deze procedure een goed inzicht in de markt.
Of nu de eigen regels of dat één van de nationale procedures wordt gevolgd, ook voor opdrachten onder de aanbestedingsgrens geldt dat voldaan moet worden aan de beginselen van het aanbestedingsrecht.
Deze beginselen zijn gelijkheid, transparantie en proportionaliteit. Gelijkheid houdt in dat leveranciers op gelijke wijze worden beoordeeld en dat alle aanbieders toegang tot dezelfde informatie hebben. Transparantie betekent met name dat de procedure vooraf voor iedereen duidelijk is en dat deze ook achteraf getoetst kan worden. Objectieve criteria waarop aanbieders worden beoordeeld zijn dan van belang. Proportionaliteit houdt in dat de eisen die de aanbestedende dienst stelt aan de inschrijvers in verhouding moeten staan tot de opdracht.
Welke regels of procedure ook wordt gevolgd, steeds moet in ieder geval aan de beginselen van het aanbestedingsrecht worden voldaan, op straffe van een hoge boete. Dit kan onder andere door het opstellen van objectieve criteria. Dat zijn criteria die gemakkelijk achteraf door iemand anders (bijvoorbeeld een rechter) getoetst kunnen worden. Het toepassen van objectieve criteria dient niet alleen te gebeuren bij de inhoudelijke beoordeling van de aanbiedingen, maar ook bij wie wel of niet uitgenodigd wordt tot het doen van een aanbieding. De gekozen criteria dienen wel steeds verband te houden met de opdracht.
Ook is het belangrijk de juiste procedure te kiezen. Hoe verleidelijk het wellicht ook is om de eigen regels te hanteren, er moet wel steeds voldaan worden aan de hiervoor besproken beginselen van het aanbestedingsrecht. Het volgen van een voorgeschreven procedure maakt het gemakkelijker om te voldoen aan deze beginselen. Het aanbestedingsrecht is daar immers op gebaseerd.
Indien de aanbestedende dienst de markt niet (goed) kent, is het aan te raden een openbare procedure te volgen. Uit deze uitspraak (bron: www.rechtspraak.nl, LJN: BU9991) blijkt namelijk dat de aanbestedende dienst zich niet kan verschuilen achter het feit dat zij de markt niet kent.
Samengevat illustreert deze uitspraak dat het volgen van de aanbestedingsregels, hoe rigide ze soms ook lijken, een hoop problemen kan voorkomen. Ook zorgt dit er voor dat aan het eind van de rit doorgaans een goed aanbod met goede prijs-kwaliteitverhouding tot stand is gekomen.
Bronnen: www.pianoo.nl, www.rechtspraak.nl